Op 23 december zendt de VARA een 5 kwartier durende documentaire uit van Astrid Joosten en Cees Overgaauw over ‘de magie van Mandela’. Na een ontmoeting met Mandela in 1994 – de presidentskandidaat was eregast bij een inzamelingsactie voor ‘voter education’ van Zuid-Afrikaanse kiezers – is de fascinatie die Joosten voor Mandela voelt niet meer weggegaan. Hoe komt het toch dat je onmiddellijk voor de man valt? Waarom blijven mensen volschieten bij het zien van beelden van Mandela, of het horen van zijn stem? Waarom blijft zijn levensgeschiedenis ontroeren ook al is die al duizend keer verteld?
Joosten legt die vraag voor aan Wim Kok, Conny Braam, Ruud Gullit, Ed. Van Thijn, Astrid Bloemen, Rogier van Boxtel en anderen. Het resultaat is een knap gemaakte, boeiende en op momenten onthullende film die balanceert op de grens van journalistieke afstand en volslagen adoratie. De makers lukt het aan de goede kant van die grens te blijven. Omdat de andere kant van de grens het thema van de film vormt, is dat extra knap.

De documentaire bevat enkele anecdotes waarvan de strekking bij weinigen bekend is. Zo memoreert de Zuid-Afrikaanse filmmaker Joe Menell, die Mandela tijdens zijn presidentschap acht maanden volgde, de woede waarin de ANC-leider ontstak nadat hem enkele uren voor de uitreiking van de Nobelprijs, per koerier een memo bereikt waarin de uitkomsten van een onderzoek naar mogelijke betrokkenheid van zijn voorganger de Klerk bij het aanwakkeren van het zogenaamde zwart-tegen-zwart geweld vermeld staan. De onderzoekers hadden het bewijs gevonden voor de Klerk’s betrokkenheid. Tegenover Mandela had hij steeds vol gehouden van niets te weten, maar dat bleek gelogen. Van de door leger en politie-eenheden aangerichte ontwrichting was de Klerk wel degelijk op de hoogte geweest. Mandela’s secretaresse Barbara Masekela probeerde het memo nog aan Mandela te onthouden. ‘Dat moet je vanmiddag maar lezen’, zegt ze. Maar Mandela staat erop het document te lezen. Woedend en geschokt verlaat hij de ruimte en sluit zich enige tijd op in zijn hotelkamer. Enkele uren later neemt hij breed lachend samen met de Klerk de Nobelprijs in ontvangst.

Volgens de makers toont deze anecdote een andere Mandela, niet de verzoeningsgezinde die we kennen, een man die in woede kan ontsteken. Ze menen ‘een andere kant’ van Mandela te hebben ontdekt, een soort inconsistentie waarmee ze niet helemaal raad weten. Ten onrechte gaan ze er blijkbaar vanuit dat de verzoening die Mandela voorstond identiek was aan vergeten en vergeven. Dat is een misverstand.

Kijken! (Op eerste kerstdag wordt de documentaire in de middag herhaald)

Het Boekehuis in Melville, Johannesburg, dreigt in maart gesloten te worden. Een schatkamer van de mooiste boeken. Arena van debat. Ontmoetingsplaats van lezers en denkers. Nest van Afrikaner vernieuwing. Een van de mooiste producten van het nieuwe Zuid-Afrika. In een oproep hebben schrijvers als Andre Brink, Antjie Krog, Ingrid Winterbach, Zakes Mda en Marlene van Niekerk er afgelopen vrijdag op aangedrongen het Boekehuis open te houden. Geen moment geaarzeld om de petitie te ondertekenen. Voor de tekst en de ondertekenaars zie www.mg.co.za/boekehuis

Vanmiddag reageerde een medewerker van GroenLinks op mijn stukje over de steun van zijn partij aan een SGP/CU motie. De reactie luidt als volgt:

Hartelijk bedankt voor uw e-mail aan GroenLinks. We zijn blij dat u de moeite hebt genomen om onze fractie te schrijven.

Ik heb met veel interesse uw blog op ZAM-magazine gelezen. Wij zijn blij dat u de moeite heeft genomen om ons hiervan op de hoogte te brengen. De berichten die wij onder ogen krijgen over discriminatie en racisme in Zuid-Afrika (jegens Afrikaners) zijn inderdaad tegenstrijdig. Wij begrijpen ook zeer de gevoeligheid die leeft bij mensen als het gaat om Afrikaners.

Wellicht bij u bekend, maar toch het vermelden waard: GroenLinks heeft in geen geval de motie van de heer Van Der Staaij gesteund omdat wij steun geven aan de “eerder dit jaar door PVV-Kamerlid Bosma begonnen campagne voor herstel van de oude stamverwantschap tussen Boeren en Nederlanders” of omdat wij maar op enige manier de herinvoering de apartheid wensen.

In het buitenlands beleid van GroenLinks staan mensenrechten en internationaal recht centraal. Wij vinden elke vorm van disciminatie en geweld hierop gebaseerd verkeerd. De motie spreekt niet uit dat wij de “blanke Afrikaners” hulp willen bieden. Het is een algemeen verzoek tot het inzetten van Nederlandse expertise om mensenrechten en grondrechten in Zuid-Afrika te waarborgen. In een tijd waar zeer zwaar wordt bezuinigd op de aandacht voor mensenrechten in de Nederlandse diplomatie, lijkt dit ons niet verkeerd.

In de motie wordt hierbij vermeldt dat het hier mede gaat om de Afrikaners.
Het letterlijke verzoek uit de motie:
“Verzoekt de regering te bezien hoe Nederland en waar mogelijk de EU op het gebied van onder meer preventie, opsporing, justitiële ondersteuning en expertise een bijdrage kunnen verlenen aan het bestrijden van discriminatie en (racistische) geweldsmisdrijven, mede jegens de Afrikaners, en tevens kunnen bijdragen aan het borgen van grondrechten, zoals de persvrijheid, in Zuid-Afrika”

Einde bericht.

De GL medewerker mist het punt, of liever: hij volhardt dat Afrikaner misdaadslachtoffers om hun afkomst zijn aangepakt. In mijn eerdere bijdrage heb ik juist opgemerkt dat daarvoor geen enkel bewijs bestaat.
Ik heb geen gevoeligheden als het om Afrikaners gaat. Ik heb er veel onder mijn beste vrienden. Overigens heb je Afrikaners in soorten en maten, met uiteenlopende achtergronden en standpunten. De GL medewerker moet niet generaliseren.
Treurig dat GL de mensenrechtendiscussie als een ‘feel good exercise’ ervaart. Dondert niet of het klopt zolang het maar op de agenda staat. Wie neemt die partij straks nog serieus als er echt ergens iets aan de hand is?

En toch ben ik een beetje vrolijk over de reactie. Deze is iets neutraler dan de aanmerkelijk scherpere brief van 18 oktober 2011 die hij aan ene Van de Klooster namens Jolanda Sap schreef: ‘Wij vinden het verschrikkelijk om te horen over de bedreiging van de witte minderheid.’ Hij belooft dat GL ‘het gevaar dat de Afrikaners meemaken aan de kaak zal stellen.’
De brief is terug te vinden op een reeks van websites, om er een paar te noemen: de ‘Afrikaner-genocide-archives’, Onsvirjou.nl (‘The Killing Fields of South Africa) en in het blog van Ada Stuyt, in de jaren vijftig schoonheidskoningin van IJmuiden Rotterdam, die vervolgens emigreerde en trouwde met Oupa van Tonder, de leider van de Boerestaat Party. Stuyt is een trouw verdediger van apartheid.

Afgelopen dinsdag steunden GroenLinks, D66 en de SP, samen met de PVV en de Partij voor de Dieren, een motie van SGP en CU die de regering oproept om de ‘racistische aanvallen op Afrikaners’ in Zuid-Afrika te veroordelen. Dankzij de tegenstemmen van VVD, CDA en PvdA werd de motie verworpen.
Foutje van deze progressieve partijen? Ik hoop het maar. Heb meelij, Heer, ze weten niet wat ze doen. Dat is: steun geven aan een eerder dit jaar door PVV-kamerlid Bosma begonnen campagne voor herstel van de oude stamverwantschap tussen Boeren en Nederlanders. Een revival van de Groot-Nederlandse gedachte. Op de websites van lugubere groeperingen als Stormfront en Onsvirjou, en in verklaringen van de Transvaalse Landbou Unie kunnen ze hun geluk niet op over het feit dat de volksnationalisten van de PVV en de mannenbroeders van SGP en CU nu ook de sympathie hebben van drie progressieve partijen.
In de strijd voor herinvoering van de apartheid zijn de feiten het eerste slachtoffer. Tegen beter weten in wordt volgehouden dat Afrikaner boeren het slachtoffer zijn van racistische aanvallen, dat de misdaad in Zuid-Afrika toeneemt, dat er een exodus van Afrikaners op gang gekomen is. Er zou zelfs sprake zijn van een ‘genocide’, juist deze week hebben vertegenwoordigers van apartheidsgroeperingen daar opnieuw over geklaagd bij de VN.

De feiten. Het aantal aanvallen op boeren is in de afgelopen tien jaar gedaald. Onderzoeken, zoals van Human Rights Watch, concluderen dat deze aanvallen niet als racistisch kunnen worden betiteld, en dat bijna de helft van de slachtoffers zwart is. Ook staat vast dat de overgrote meerderheid van slachtoffers van misdaad zwart is. Over de gehele linie is de misdaad in de afgelopen jaren afgenomen. Er is geen exodus, laat staan een genocide.
Wel bestaat er een revanchistische agenda die ons wil doen geloven dat het nieuwe Zuid-Afrika is mislukt en dat het onder de apartheid beter was.

Nog meer feiten. Het aandeel van Afrikaner bedrijven op de Johannesburgse beurs is sinds het aan de macht komen van het ANC aanzienlijk toegenomen. Maatregelen die de met privileges verworven rijkdom van blanken zou belasten, heeft de ANC regering tot op heden niet durven doorvoeren. Minder dan 5% van het land is in de afgelopen zeventien jaar herverdeeld. Hierbij worden boeren met marktgerelateerde bedragen gecompenseerd. De werkloosheid onder zwarte jongeren is zeker tien keer hoger dan onder Afrikaner jongeren. Enzovoorts.

GroenLinks, D66, SP: een verklaring met verontschuldiging voor het feit dat jullie er met open ogen zijn ingetuind is wel het minste.

Volgens extreem rechtse websites zou minister Rosenthal de SGP/CU motie waarin de ‘ractische aanvallen’ op Afrikaner boeren werd afgekeurd ‘omhelzen.’ Achter deze onzinnige oproep moet een diep verlangen naar het herstel van de blanke stamverwantschap tussen Afrikaner boeren en blanke Nederlanders schuilgaan. De wens om terug te keren naar de apartheid getuigt van een totaal gebrek aan werkelijkheidszin. Ze is er echter niet minder gevaarlijk om. Nog steeds zijn blanke terreurgroepen in Zuid-Afrikaa actief. Ze voelen zich gesteund door de mannenbroeders van SGP, CU en PVV. Gisteren werd de motie door een meerderheid van de Kamer, inclusief de VVD, afgewezen.
Hulde.

Morgen stemt de Tweede Kamer over een motie van SGP-er Kees van de Staaij. In die motie wordt de Nederlandse regering opgeroepen om actie te ondernemen tegen het ‘racistische geweld tegen Afrikaners’ in Zuid-Afrika.
De motie heeft de hartelijke steun van de PVV en ook minister Rosenthal heeft inmiddels zijn instemming betuigd. Dat is opmerkelijk want het kabinetsbeleid heeft het niet zo op met eigenwijze vingertjes. Bovendien dient deze motie geen enkel economisch belang van Nederland. Integendeel.

Maar veel erger is het dat voor de motie geen enkele grond bestaat. Er is nauwelijks racistisch geweld tegen Afrikaners. Wie kijkt naar de misdaadstatistieken ziet dat de slachtoffers alle kleuren hebben, en vooral zwart. Onafhankelijke onderzoeken bewijzen dat Afrikaners doorgaans niet vanwege hun huidskleur slachtoffer zijn van geweld. Wel is er soms sprake van wraak vanwege de voortgaande uitbuiting, de lijfstraffen en het ‘dopstelsel’ (het uitbetalen van loon in de vorm van sterke drank) op sommige boerderijen. Misschien dat de Kamer zich daarover uit kan spreken?

Met de motie – Van der Staaij heeft de lobby voor blanke stamverwantschap na een pauze van enkele tientallen jaren opnieuw de volksvertegenwoordiging bereikt. Stormfront Nederland heeft al enthousiast gereageerd.

Ik val midden in het gesprek. Dinsdagmiddag, Radio 1 Journaal. Aan het woord is een Fries die geld inzamelt voor een project in Ghana. Dat doet hij door klompen te verkopen. Toen belde De Koning, het Ghanese equivalent van een soort waterschapsvoorzitter. De politieke partij waarbij hij is aangesloten, is zo enthousiast over de Nederlandse klompen dat ze er tienduizend bestellen. Voor de verkiezingscampagne.
Vraag van de presentator: ‘Vertrouwt u het wel?’ Dat doet ie.
Volgende vraag: ‘Verkoopt u ze tegen de maakprijs?’
Dat doet ie niet. Er wordt winst gemaakt en daarvan gaat 1 euro naar het project in Ghana.
Hmmm?
Als de partij dat geld nou aan het project overmaakt en niet aan de klompenmakers in Friesland dan… afijn, u begrijpt het wel.
Maar mijn klomp is gebroken.

Last Saturday, both de Volkskrant and NRC Handelsblad carried interviews with the Canadian psychologist Steven Pinker. He is professor at Harvard and the author of The Better Angels of our Nature, a book about the incredible decrease of violence over the centuries. Murder, torture, victims of war and human trade are worldwide all on a remarkably lower level than ever. Who says that newspapers don’t bring good news?

In one of the interviews, Pinker is asked if he feels that exporting democracy – as ‘we’, Western countries – do makes sense, and he does. I find the question intriguing since it suggests that in let’s say Africa there is nobody to be found promoting democracy. It needs to be ‘imported’. To me that sounds like a huge misunderstanding of reality. Remember Tunisia, Egypt, Libya? Remember South Africa, Senegal (a impressive movement has stopped the president of this country to go for a third term), Swaziland, and so many other countries.

But the question also raises another issue: what is democracy? In many Western countries a strong civil society, social protest, good education, basic health care are all seen as components of a functioning democracy. The percentage spent on education or health care of Western national budgets is quite higher than the budgets of most African countries. But in the eighties these countries were told by the West to safe dramatically on these expenses and minimize the number of civil servants. There is a debate in Western countries on the problematic rise of these expenses but in comparison the cuts proposed for their own national budgets are marginal.
The kind of democracy Western countries promote seems less more than elections while the social fabric needed to built strong democracy lacks. It seems to me that ‘we’, the West, export a strange sort of democracy that we don’t practice ourselves, and is as useless for the targeted countries as it is for ‘us’.

De schorsing van Julius Malema uit het ANC is niet zozeer een afrekening met het vermeende radicalisme van de jeugdleider maar vooral met zijn ongedisciplineerde gedrag. Een radicale jeugdbeweging zijn ze in het ANC wel gewend, Mandela c.s. ageerde in de jaren veertig van de vorige eeuw al voor verheviging van de strijd tegen de apartheid. Maar, en dat is het verschil met Malema, hij respecteerde doorgaans de interne spelregels en stond niet toe dat zijn aanhang portretten van de ANC president verbrandde. Naast felle kritiek was er respect voor de gekozen leiders.

Ook het feit dat Malema de verhoudingen met de blanken en Zuid-Afrikanen van Indiase afkomst in het land regelmatig op scherp zet, heeft veel kwaad bloed gezet. De stroming in het ANC die gelooft in de beginselen van de beweging – ‘Zuid-Afrika behoort aan allen die er wonen, zwart en blank’ – is nog zeer sterk. De strijd was niet gericht tegen blanken, maar tegen een misdadig systeem (dat door blanken in het leven was geroepen en lang werd gesteund). Dat beginsel vormt voor veel ANC-ers het fundament onder fatsoenlijke omgangsvormen tussen Zuid-Afrikanen van verschillende afkomst.

Maar meer nog dan een gedragskwestie is Malema’s ‘verbanning’ een nederlaag voor hen die zich schaamteloos verrijken met de provisie, zeg maar steekpenningen, die hun geritsel met overheidsopdrachten oplevert. Malema is er in de afgelopen jaren schatrijk mee geworden. Zijn ‘radicalisme’ was een rookgordijn dat daarvan de aandacht moest afleiden.
De massa’s Zuid-Afrikaanse jongeren, velen werkloos en bitter over de groeiende afstand tussen rijk en arm in hun land, verdienen een échte leider.

De keerzijde van de terechte roep om Mauro een verblijfsvergunning te geven, is het niet door enige feitenkennis gehinderde geklaag over Angola. Wie niet beter weet – de meeste mensen, ben ik bang – gaat nog geloven dat het daar een straatarme en uitzichtloze negorij is. Maar dat is onzin. De economie is er in de afgelopen jaren als kool gegroeid. Het regende banen. Het aantal opleidingen neemt toe. De nieuwe technologie en sociale media veroveren het land.
En natuurlijk leven miljoenen mensen er onder de armoedegrens en wordt de kloof tussen rijk en arm groter. Maar de kans dat Mauro in Angola aan de onderkant terecht komt, lijkt me erg klein. Integendeel, zijn toekomst in dat land lijkt vol kansen en mogelijkheden.
De prijs voor een massale campagne die Mauro hier moet houden mag niet de verdere ridiculisering van de Afrikaanse werkelijkheid zijn.
Maar blijven moet hij: omdat hij hier thuis is en deel van een gelukkig gezin. En omdat vreemdelingen de samenleving verrijken (G.Leers onlangs in een interview).