Over de geweldsuitbarsting (2)

Jaap Geldof meldt: ‘Veroordeling van xenofobie en kritiek op de regering van president Mbeki en het ANC zijn de meest voorkomende reacties op de geweldsuitbarstingen in de Zuid-Afrikaanse sloppenwijken. Terecht naar mijn idee, maar het roept wel vragen op over de voormalige solidariteitsbeweging met Zuid Afrika en het ANC. Is niet te snel genoegen genomen met het realiseren van rechten zoals vrije verkiezingen en meningsuiting? En zijn andere fundamentele vrijheden als vrijheid van armoede en recht op gelijke ontwikkeling er daarom bij ingeschoten? Had na 1994 de solidariteitsbeweging zich niet tot taak moeten stellen het ANC op die essentiële punten bij de lessen te houden die het ANC zelf heeft geschreven. Op de website van het NiZA was vandaag, 27 mei, niets te vinden in die richting, überhaupt geen woord over de gebeurtenissen van de laatste weken. Maar ’t kan natuurlijk nog steeds opgepikt worden door hen of door anderen. Kansen genoeg, zeker met het komende WK voetbal in 2010, daar moeten de ervaren activisten wel raad mee weten.’

Zie ook: http://www.jaapgeldof.nl/
 

 


Zachtjes snurkend

Willem van Manen is dood. Afgelopen zaterdag overleden, 74 jaar jong. Advocaat van de Volkskrant. Politiek tekenaar. Activist tegen apartheid. Ooit stelde hij een oproep aan Zuid-Afrikaanse rechters op. Waarom spraken zij ‘recht’ op basis van onrechtvaardige wetten? Een van de aangesprokenen stuurde een lange schriftelijke verdediging. ‘Dat hadden de rechters in nazi-Duitsland toch ook gedaan?’ Willem glunderde een beetje toen hij de passage las. De advocaat die voorzet, de verdachte die het verkeerde antwoord geeft, nu alleen nog inschieten.

Herinnering, eind jaren tachtig. In auto met chauffeur naar de Universiteit van Leiden. Willem gaf er een lezing over Zuid-Afrika. Keurig in het pak, zacht sprekend, bijna fluisterend: een deftige radicaal. (Op de terugweg tankten we nog even bij Shell, ik geloof niet dat hij er erg in had).

Herinnering, midden jaren negentig. Hij is op bezoek in Zuid-Afrika. Na een uitputtende middag in de hete zon zit hij zachtjes snurkend op de bank bij mij thuis in Johannesburg.

Nu voor altijd ingeslapen. Hamba Kahle, Willem, vaarwel.

 

 


Interdepartementale werkgroep cartoonproblematiek

Zou het waar zijn? Dat er, zoals De Pers schrijft, een Interdepartementale Werkgroep Cartoonproblematiek bestaat? Ik hoop zo van niet maar ik ben bang van wel. Ik denk dat de werkgroep bestaat uit drie streng gereformeerden, drie mannen met baarden en Gregorius Nekschot. Ze vergaderen om de dag en verzinnen waarmee ze nu eens zullen komen. ‘Licht mij maar van mijn bed’, stelt Nekschot voor. (En ik sta in alle kranten, denkt hij).

Nu moet ik weer tegen zo’n werkgroep zijn. Nadat ik vorige week voor Nekschot moest zijn. Omdat hij het recht heeft om De Profeet te tekenen die Anne Frank van achtereen neemt vanwege de vrijheid van meningsuiting.

  


Johannesburg, mei 2008 (1)

  1. Jaap Geldof schrijft aan het ZAM-blog: ‘Schokkende gebeurtenissen in de sloppenwijken van Johannesburg. Wat er precies gebeurt is nog onduidelijk, over het waarom valt al meer te zeggen, al is het in algemene termen. De schokkende gebeurtenissen vinden plaats in schokkende situaties die al jarenlang bestaan en nog steeds groeien. Erupties van smeulende vulkanen die ook buiten Zuid Afrika voorkomen, zoals in de Parijse voorsteden, Slotervaart en langer geleden de Afrikanerbuurt. Maar vulkanen zijn natuurverschijnsels en sloppenwijken zijn dat niet. Die zijn een gevolg van maatschappelijke prioriteiten en verzamelplaatsen geworden van alles wat door de samenleving als overtollig, als afval wordt beschouwd. Afvoerputjes en toneel van overlevingsstrijd. Het lijkt in dit geval duidelijk wie de directe slachtoffers zijn, wie het geweld in gang heeft gezet is nog onduidelijk. Maar ongetwijfeld zullen er verantwoordelijken gevonden en aangepakt worden. Het verdere vervolg is voorspelbaar: binnen korte tijd is de schok vergeten en gaat iedereen weer over tot de orde van de dag. Terwijl het antwoord zou moeten zijn om die orde te veranderen en de bewoners van de sloppenwijken en de mensen die daar noodgedwongen terecht komen prioriteit te geven.’

Jaap onderhoudt een interessante website over urban space, zie www.jaapgeldof.nl


Afrikaans socialisme? – Barak H. Obama

Er wordt veel gepraat over ‘Afrikaans socialisme’ maar wat betekent het eigenlijk? Die vraag stelde Barak H. Obama, de vader van de huidige presidentskandidaat in de VS, in een paper in 1965. De doctoraal student economie kraakt harde noten in het East Africa Journal. Met zijn stuk reageerde Obama op het Sessional Paper 10, samengesteld door Mwai Kibabi, de huidige president van Kenia. De onafhankelijkheid is nog jong, de idealen groot, de verwachtingen hooggespannen. De politiek-literaire site http://kwani.org ontrukte het artikel aan de vergetelheid. Zie http://kwani.org/main/problems-facing-our-socialism-barak-h-obama/


De heruitgevonden geschiedenis van mijzelf

Bert Boelaars heeft een meeslepende biografie van de homoseksuele voorvechter en vormgever Benno Premsela geschreven. Premsela was een strijdbaar mens maar verstond tevens de kunst om te relativeren. Ik denk dat hij het niet in zijn hoofd gehaald zou hebben om, zoals de voorzitter van het Amsterdamse COC in een toespraak op 4 mei bij het homomonument, eindeloos in te gaan op een incidentje tijdens Koninginnedag toen een paar opgeschoten rotjongens een paar tikken aan een homo uitdeelde bij een modeshow op het Rembrandtsplein. Erg en vervelend, maar is dit een voorteken van een op handen zijnde holocaust van homo’s?

Tot mijn aangename verrassing – Vanity Fair! – wordt Premsela’s ondersteuning van Ma Thoko in de biografie vermeld. Dit was een begin jaren negentig opgericht steungroepje voor de jonge, non-raciale Zuid-Afrikaanse homobeweging. Ook mensen als Rudi van Dantzig, Henk Krol, Anne Lize van der Stoel en Bob van Schijndel had hun naam aan het steungroepje verbonden. We stuurden af en toe wat geld voor een manifestatie of een begrafenis en bij mijn eerste bezoeken aan Zuid-Afrika ‘smokkelde’ ik enkele dildo’s het land in omdat de oprichter van de beweging, en aidsvoorlichter, Simon Nkoli daar om gevraagd had. Hij gebruikte ze bij demonstraties hoe je een condoom omdoet.

Ma Thoko was vernoemd naar de tante van een homo-activist in kwaThema, een townhip niet ver van Johannesburg. Haar neefje was homo en uit compassie opende ze een shebeen, een huiskamerkroegje, als een safe space voor gelijkgezinden.

Boelaars vond in het archief van Premsela enige correspondentie terug die ik toen met hem voerde. Ten onrechte verbindt hij daar de conclusie aan dat ik mede-oprichter van de homobeweging in Zuid-Afrika was en Benno lid van het ‘inernationale comite van aanbeveling.’ Ik zou op deze verleidelijke slak geen zout gelegd hebben als het niet het zoveelste bewijs is van ‘reinvention of history.’ Nog zo’n voorbeeld. In het tegendraadse tijdschrift Chimurenga, dat in Kaapstad verschijnt (zie het net verschenen nummer van ZAM Africa Magazine) beweerde Zackie Achmat, oprichter van de beweging die in Zuid-Afrika strijd voor effectieve bestrijding van aids, een paar jaar terug dat de Nederlandse anti-apartheidsbeweging overwegend bestond uit homo’s en dat zij het ANC in de richting van een progressief en tolerant homo-standpunt duwden. Er zaten wel wat homo’s en lesbo’s in de AABN en bij tijd en wijle kwam het onderwerp ter sprake in gesprekken met ANC-ers. En we hadden natuurlijk dat steunclubje. Maar om nu te beweren dat wij het ANC hebben bevrijd uit de klauwen van de homofobie gaat echt te ver. Mensen als Nkoli, Achmat zelf, Beverley Ditsie, Donne Rundle, Paul Mokgethi, Edwin Cameron, Sheila Lapinsky – allemaal Zuid-Afrikanen – speelden een hoofdrol in de pogingen om de kameraden ervan te doordringen dat de vernietiging van het apartheidssysteem ook tot gelijkheid van seksuele minderheden zou moeten leiden. Wij steunden dat op basis van de goede principes van de internationale solidariteit.

In 1999 heb ik Behind the Mask opgericht, een website die ontwikkelingen op het gebied van homoseksualiteit in Afrika volgt. Inmiddels is dat een zelfstandige organisatie met zo’n tien mensen in dienst, een leuk kantoor in de vroegere vrouwengevangenis van Johannesburg, vlak naast het Grondwetten Hof en geheel op eigen benen. Ik heb voor deze onderneming niet enkele jaren van mijn leven opgeofferd. Na een druk correspondentenbestaan was het leuk om vijf jaar druk te zijn met iets geheel anders. Spannend om de turbulente ontwikkelingen in Afrika op dit gebied van zo dichtbij te kunnen volgen. Uiteindelijk is de website – www.mask.org.za – een etalage van wat Afrikanen in allerlei landen zelf doen. Daar hebben ze geen Europeaan voor nodig.

 

 


Voskuil

Eergisteravond, op weg naar mijn logeeradres, een kort omweggetje gemaakt en langs het huis van de schrijver Voskuil gereden, aan een van de grachten niet ver van het Centraal Station in Amsterdam.

Voor de deur eerst even naar boven gekeken en teruggedacht aan al die heerlijke delen Bij Nader Inzien en Het Bureau. Vele pagina’s verslonden op mijn balkon in Johannesburg, op de stoep van het huis van de moeder van een ex in Lusaka en met vrienden op een terras van een lodge op de grens van Namibie en Botswana. Geworsteld met de vraag hoe ver die werelden, die van Afrika en die van het boek, nu eigenlijk uit elkaar liggen.

Daarna heb ik me omgedraaid en heb ik naar de gracht gestaard zoals de schrijver dat duizenden malen moet hebben gedaan. Zo zag ik de wereld vanuit een Voskuils perspectief: wonderbaarlijk mooi en bedreigend.

Toen ben ik weggefietst want het moet daar geen bedevaartsoord worden.  

 


Het schip

Toen waren er opeens havenarbeiders in Durban die weigerden om een schip met wapentuig voor Zimbabwe te lossen. (Ik zeg Zimbabwe want overal hoor ik Mugabe. Mugabe valt het kantoor van de MDC binnen. Mugabe mishandelt mensen die op de oppositie hebben gestemd. Mugabe roept het centraal comite bijeen. Hoe vitaal kan een 84 jarige nog zijn? Waarschijnlijker is dat hij achter zijn bureau in het presidentieel paleis een dutje doet en dat de paladijnen de dagelijkse gang van zaken waarnemen). Goed, de havenarbeiders deden mijn internationalistische hart sneller kloppen. In Zuid-Afrika staat Het Schip voor een doorbraak. De stilte van de diplomatie doorbroken.

Ook in Mozambique konden de Chinezen niet terecht en nu liggen ze in Luanda, Angola. Daar mogen civiele goederen gelost worden maar de wapens niet.

En De Internationale zal morgen heersen op aard. (Sorry, dag te laat)