Afgelopen vrijdagavond was ik te gast op een bijeenkomst van Alkebulan in de concertzaal van de Tolhuistuin. Alkebulan is een geweldig leuk initiatief van Nederlanders met een Afrikaanse achtergrond. Ze willen met kunst, cultuur, mode en muziek het beeld van het continent bijstellen.
Eigenlijk zouden ze ook humor moeten toevoegen aan het rijtje waarmee ze ten strijde trekken. Master of ceremony Fatima Warsame zette meteen de toon met de projectie van een quote: ‘Je komt uit Nigeria? Ik had laatst contact met iemand uit Tanzania. Misschien ken je haar?’ Ook Stephanie Afrifa, die gezien haar eerdere betrokkenheid een grote populariteit geniet op het ZAM kantoor, maakt deel uit van Alkebulan. Stephanie is inmiddels regelmatig gast in De Wereld Draait Door. Enkele weken terug sprak ze er met passie over de Afro-Amerikaanse kunstenaar Kehinde Wiley.
We keken afgelopen vrijdag naar The Giant is Falling, die Alkebulan in samenwerking met IDFA vertoonde. Deze nieuwe documentaire van de Zuid-Afrikaan Rehad Desai presenteert een huiveringwekkend overzicht van recente gebeurtenissen in zijn land met een optimistische ondertoon: het web sluit zich, the giant Jacob Zuma, is falling. Het duurt tergend lang maar over de uitkomst van het protest vanuit de samenleving, de rechtspraak en de media bestaat steeds minder twijfel.
Na afloop ondervroeg Fatima Warsame me over de film en ontstond er een goed gesprek met de volle zaal. Rehad Desai’s films balanceren altijd een beetje op de rand van propaganda – Zuma’s lach hoefde wat mij betreft niet versterkt te worden om het angstaanjagende effect te verhogen – en zo’n 70 minuten durend mozaiek van ontwikkelingen laat weinig ruimte voor het beantwoorden van de vraag hoe het zo verschrikkelijk uit de hand kon lopen. In Desai’s benadering toch vooral: omdat het ANC zich uitverkocht aan een neoliberale agenda. Dat lijkt me een tikkeltje simplistisch. De titel van de film werkt vermoedelijk ook het misverstand in de hand dat met het omvallen van Zuma het herstel kan beginnen. Daarbij lijkt volgens de filmmaker vooral een rol weggelegd voor Julius Malema, ooit leider van de ANC-jeugdbeweging die de wapens wilde oppakken voor Zuma, nu leider van de Economic Freedom Fighters (EFF). Ook dat valt te bezien.
Gaat het de kant op van Zimbabwe, waar de president vast voornemens is tot zijn honderdste te regeren, was een van de vragen uit de zaal? Dat lijkt me onwaarschijnlijk. De ironie is ook dat Zuid-Afrika een sterke constitutionele democratie is vooral ook dankzij het ANC. Het Grondwettelijk Hof spreekt het ene na het andere oordeel uit dat de president en zijn makkers tot de orde roept. Het land zindert van protest. En, zo anders dan in Zimbabwe, een steeds groter deel van Zuma’s eigen partij associeert zich daarmee.
Iedereen zou The Giant is Falling moeten zien, juist omdat de documentaire aanleiding is tot het noodzakelijke gesprek dat we over de ontwikkelingen in Zuid-Afrika moeten voeren. Omdat een herstel, een terugkeer naar de oorspronkelijke idealen, ons een houvast kan bieden in tijden van Trump. Zoals ooit de strijd tegen apartheid mensen inspireerde om ook het racisme en de haat in eigen land aan te pakken.